Voices from Ukraine. Landscapes

Wystawa Landscapes to jedna z trzech – obok ekspozycji w Galerii Labirynt w Lublinie i BWA w Zielonej Górze – prezentacji postaw twórczych ukraińskich artystów i artystek wobec rosyjskiej inwazji, ujętych w ramach projektu Voices from Ukraine. Osadzenie jej w przestrzeni galerii BWA Wrocław Główny, znajdującej się na głównym dworcu kolejowym we Wrocławiu, jest nieprzypadkowe. Po wybuchu wojny w tym właśnie miejscu znalazły schronienie osoby uciekające z Ukrainy.

„Wojna uwrażliwiła nas na odczuwanie bólu razem z naszym otoczeniem” – mówi Katya Buchatska, ukraińska artystka, która maluje farbami zawierającymi ziemię zebraną na terenach okupowanych przez Rosjan. Na wystawie trudno dostrzec figurę człowieka. Choć ekspozycja opowiada o jego relacji z naturą, jest on ledwie cieniem lub tylko częścią pejzażu. Kuratorka Marta Gendera, odwołując się do słów innej twórczyni – Kateryny Aliinyk – wyjaśnia, że tytułowe krajobrazy są nośnikiem emocji, ale też nadziei na odrodzenie kraju i myśli o upamiętnieniu tego, co utracone.

Krajobraz to nie tylko przestrzeń.

To uczestnik, świadek i nośnik emocji.

Kateryna Aliinyk

Wystawa w pierwszej części skupia się na prowadzonych przez twórców i twórczynie badaniach nieodwracalnych zmian i zbrodni dokonanych na rodzimym krajobrazie w trakcie rosyjskiej inwazji. Z wykorzystaniem narzędzi artystycznych dokumentują oni i one akty ekobójstwa, takie jak skutki wysadzenia przez Rosjan tamy i elektrowni w Nowej Kachowce w 2023 roku. Źródeł ingerencji w pejzaż dopatrują się już w okresie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, kiedy intensywna industrializacja wschodnich terenów Ukrainy objęła uprzemysłowienie stepów czy regulację Dniepru. Artystki i artyści tworzą zielniki, a przez mikroskopy przyglądają się mchom i porostom występującym na zagrabionych ziemiach.

W drugiej części wystawa koncentruje się na uczuciu solastalgii – cierpienia powodowanego degradacją krajobrazu. W pracach widać tęsknotę za naturą, obecnie zaminowaną, bombardowaną i niszczoną. Jednocześnie poprzez odniesienia do narodowych tradycji i wyobrażeń artystki i artyści budują nadzieję na przyszłość. Środowisko naturalne w ich ujęciu jest nie tylko świadkiem czy ofiarą wojny. Świat roślin może się odrodzić. Dostosować się do nowych warunków, a nawet ewoluować pod ich wpływem. Wystawie towarzyszy refleksja nad odnową i przyszłymi miejscami pamięci o wojnie w Ukrainie, których częścią stałaby się przyroda.

Ważnym elementem wystawy jest mapa Ukrainy. Dzięki niej widzowie i widzki poznają tereny zagrabione lub odzyskane, miejsca, z których twórczynie i twórcy czerpią inspiracje i do których odwołują się w swoich pracach. Narrację o zniszczeniu i odrodzeniu wzmacnia zastosowanie w architekturze wystawy techniki opalania drewna, służącej jego konserwacji. W ten sposób motyw palenia ukazany jest nie tylko jako siła niszczycielska, ale i metoda hartowania ekosystemów.

W wystawie bierze udział trzynaścioro ukraińskich artystek i artystów. Posługują się one i oni tradycyjnymi mediami – malarstwem, rysunkiem, fotografią i filmem, ale sięgają też po nowe środki ekspresji i czerpią z procesów badawczych i eksperymentów formalnych.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.