Żyjnia: wystawa-sytuacja

23 stycznia 2026 roku otworzymy Żyjnię – wyjątkowe miejsce na mapie kraju, w którym sztuka ma służyć wytchnieniu. Inaugurująca tę przestrzeń dwunastomiesięczna wystawa-sytuacja o tej samej nazwie przypominać będzie żywy organizm, poddawany wewnętrznym rytmom regeneracji i rozpadu oraz cyklom przyrody. Zimową odsłonę Żyjni przygotowuje ponad 20 artystów i artystek, których do współpracy zaprosiła Katarzyna Roj, autorka koncepcji miejsca i dyrektorka programowa BWA Wrocław. Przygotowaliśmy i przygotowałyśmy dla Was specjalne oprowadzania artystyczne po Żyjni, a także seans dźwiękowy i poczęstunek. Na dzień otwarcia obowiązują zapisy, które ruszą 8 stycznia. W weekend, 24 i 25 stycznia, wstęp wolny.

Żyjnia – jako miejskie sanatorium – otwarta została w galerii Dizajn w 2019 roku z inicjatywy Katarzyny Roj, w oparciu o projekt BUCK.Studio. Inspirację stanowiły dla niej dolnośląskie uzdrowiska i pałace zdrojowe. Po przebudowie Żyjnia obejmie całą przestrzeń Dizajnu. Umożliwi odpoczynek i swobodny odbiór sztuki, ale pozwoli też doświadczać jej na różne sposoby, uruchamiając wyobraźnię i zmysły. Samo słowo „żyjnia”, jednocześnie retro i futurystyczne, pojawiło się w latach 60. jako tłumaczenie angielskiego „living room”. – Żyjnia to koncepcja galerii sztuki jako miejsca żywego, codziennego bycia, a nie wyłącznie przestrzeni reprezentacji. Wrocławski artysta Jerzy Rosołowicz mówił, że sztuka jest jedynym z nielicznych obszarów życia, w którym człowiek nie musi być konsumentem i jest twórczy, również jako odbiorca. Tworzymy więc miejsce, które jest placem zabaw wyobraźni, miejscem bezpiecznym, zachęcającym ludzi do swobodnej interakcji ze światem tu przedstawionym – mówi Katarzyna Roj, autorka koncepcji, kuratorka i dyrektorka programowa BWA Wrocław.

Pradawny ocean w galerii sztuki

Żyjnia jako wystawa-sytuacja przypominać będzie żywy organizm, poddawany wewnętrznym rytmom regeneracji i rozpadu oraz cyklom przyrody. W trakcie dwunastu miesięcy rozwijać się będzie przy udziale wielu osób. Katarzyna Roj zainauguruje sezon zimowy. Karol Pałka zapowie wiosnę, Bogna Świątkowska – lato, a Magdalena Kreis – jesień. Wśród prac prezentowanych zimą znajdą się m.in. środowisko przygotowane przez kinoMANUAL (Aga Jarząb i Maciek Bączyk) z udziałem Pawła Bąkowskiego, instalacja CENTRALI (Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis), obiekty Krzysztofa Gila i Marcina Janusza, Magdaleny Maros, Bartosza Muchy, Marty Niedbał oraz Pawła Olszczyńskiego, esej filmowy Weroniki Zalewskiej, tablica pamiątkowa Huberta Czerepoka, kompozycja Daniela Brożka, Kamy Sokolnickiej i Joanny Kobyłt, prace Olafa Brzeskiego, Jarosława Słomskiego oraz Tomasza Hartmana i Michała Czekajły, zdjęcia Tytusa Szabelskiego-Różniaka, audycja Agnieszki Obszańskiej, a także esej wizualny Zuzanny Skurki i opowieść o miejscu na podstawie kwerendy Iwony Kałuży. Niektóre z nich pojawią się już w styczniu, inne dołączą do ekspozycji w kolejnych miesiącach. Część z nich pozostanie w galerii na stałe, by z czasem ujawniać jej potencjały, inne zaś stwarzać będą symboliczne portale, pozwalające odbyć podróż w wyobraźni do różnych miejsc: krajobrazów czy sanatoriów. – Tworzymy partyturę dla sytuacji, nie tradycyjną wystawę. Oznacza to, że równie istotne jak same prace są reakcje na nie: to, jak ciało porusza się w przestrzeni, jak odwiedzający odczuwają własną obecność, co rodzi się w relacji z obiektami i innymi osobami – tłumaczy Katarzyna Roj.

Żyjnia rozwijać się będzie nadal niczym opowieść, w której kolejne wątki nałożą się na siebie na wzór spiralnej muszli amonitu. Szczątki tych stworzeń odnalazła w podłodze galerii Zuzanna Skurka, zaproszona do współpracy badaczka materiałów. – Od tego czasu posadzkę postrzegamy nie tylko jako oparcie dla naszych stóp, ale i mapę pradawnego oceanu. A sam amonit stał się wizualnym symbolem nowego rozdziału w historii galerii – dodaje kuratorka.

Portal do nowej siedziby BWA Wrocław

Galeria otworzy się po dwóch latach gruntownej przebudowy wykonanej dzięki wsparciu finansowemu Gminy Wrocław oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. To pierwszy tak duży remont od czasu powstania budynku w 1956 roku. Nowy układ funkcjonalny dla tego miejsca stworzyła Marta Mnich z Fundacji Jednostka Architektury wraz z Małgorzatą Kuciewicz i Simone De Iacobisem z Grupy Centrala. Jest on również wynikiem ich współpracy z zespołem instytucji, jak i rozmów z osobami odwiedzającymi galerię. W jego efekcie będzie ona spełniać współczesne standardy wystawiennicze oraz te z zakresu dostępności dla osób z niepełnosprawnościami ruchowymi. Powiększy się przestrzeń ekspozycyjna i warsztatowa. Pojawi się Ciemnica, służąca projekcjom, a także pokój gościnny. Uruchomiony zostanie system wody szarej. Odwiedzający zwrócą też uwagę na takie zmiany, jak nowe przejście, które umożliwi komunikację na osi ulic Świdnickiej i Szewskiej, odsłonięcie części historycznej witryny od południowej strony budynku czy szyld nad wejściem, zaprojektowany przez Mariana Misiaka we współpracy z Natalią Kubacką.

W nowej odsłonie galeria przy Świdnickiej stanowić będzie symboliczny portal do powstającej siedziby BWA Wrocław przy ulicy Kolejowej 63, dialogując z nią programowo i anonsując nowe kierunki rozwoju instytucji. – Żyjnia jest pierwszą jaskółką zwiastującą metamorfozę naszej instytucji. Jest to forpoczta jednego z największych centrów sztuki współczesnej w Polsce i w regionie, którego otwarcie planowane jest na 2028 rok – mówi Maciej Bujko, dyrektor BWA Wrocław. Dawną halę montażową i naprawczą żółtych autobusów pocztowych Kraftpost, która przemieni się w nową siedzibę instytucji o powierzchni 4000 m², będzie można odwiedzić z kolei już 13 grudnia podczas Kraftpostfest.

Otwarcie Żyjni. Program, zapisy, godziny zwiedzania

W związku z otwarciem Żyjni na odwiedzających czekają artystyczne oprowadzania przygotowane przez Alicję Wysocką wraz z zespołem BWA Wrocław – angażując zmysły i ciało pozwolą w pełni poznać i doświadczyć tego wyjątkowego miejsca. W piątek, 23 stycznia, galerię i wystawę będzie można zwiedzić o godz. 16:00, 17:00, 18:00, 19:00 i 20:00 – po uprzedniej rejestracji. Zapisywać się będzie można od 8 stycznia poprzez formularz online dostępny na naszej stronie (link do zapisów uruchomimy 8.01.26), telefonicznie pod numerem +48 539 218 444 w godz. 9:00-16:00 oraz w każdej z galerii BWA Wrocław w godzinach ich otwarcia. Tego dnia wizytom towarzyszyć będzie seans dźwiękowy prowadzony przez Ukojenie, kolektyw Gosi Wrzosek i Zuzanny Kofty, a także poczęstunek przygotowany przez Food Think Thank. W weekend, 24 i 25 stycznia, galeria otwarta będzie od godz. 11:00 do 18:00 – wstęp bez zapisów.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.